قصه هاى پنج گوهر

فهرست مندرجات

زمزمه ى آغازين... 9

گوهر اول: حضرت رسول صلى الله عليه و آله... 11

سفر... 13

اختلاف... 16

وفادارى... 18

مبارزه با خرافات... 19

پيمان جوانمردان... 20

به خانه ى ما بياييد!... 22

نابرابرى نه!... 23

آرزو... 24

ديدار... 26

رعايت حال مردم... 27

هشت دانه گردو!... 29

مباهله... 31

افطار... 34

قانون... 35

در سوگ فرزند... 36

پيش تازى و همراهى... 38

جايى براى مؤمن... 39

قصاص!... 40

ص: 5

زمزمه ى آغازين

همه ى آفرينش، همه ى هستى، همه ى حيات، به يُمن وجود عزيزانى است كه سكّان داران كشتى هدايت بشرند.

زمين، ماه، آسمان، آفتاب، عشق، ايمان همه و همه وام دار خورشيد رويان و فرشته خويانى هستند كه نسيم نوازشِ دست ها و انديشه هاى آنان، همه ى جهان را سرسبزى و روشنايى و بالندگى مى بخشد و به گل و گياه و جماد و انسان، بركت و پويايى مى دهد.

حضرات معصومين _ صلوات اللّه عليهم اجمعين _ به مثابه باران و بهار وگُل، زينت و زيور جان و جهانند. هم آنان هادى و راهنماى مايند. يادها و نام هاى مقدسى هستند كه همواره در دل ها و جان ها مى مانند!

«قصه هاى پنج گوهر» بازنگارى پاره اى از آموزه ها و سيره هاى ارزشمند پنج تن آل عباست كه به منظور بازنگرى و تبرك جويى و رهروى در راه آن خوبان، پيش روى جان هاى شما عزيزان گشوده شده است.

بديهى است آن چه در اين دفتر آمده تنها برخى از قصه هاى زندگانى تنى چند، از معصومين عليهم السلام است. بدين آرزو كه اين گام كوچك، آغازگر تلاش

ص: 9

گوهر اوّل: حضرت محمّد صلى الله عليه و آله

سفر

با خود انديشيد: از وقتى كه ابوطالب از دنيا رفته، آزار و اذيت مردم بر من بيشتر شده است. خوب است مكه را ترك كنم و به سوى طائف بروم. شايد گروهى از مردم آن جا اسلام بياورند.

به دنبال اين فكر، پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله راهى طائف شد. و در آن جا با سه تن از بزرگان و رهبران آن ها گفتگو كرد و آيين اسلام را به آنان ارايه كرد. آن ها نه تنها به دين محمد صلى الله عليه و آله نگرويدند، بلكه يكى از آنان به وى گفت: من با تو حرفى نمى زنم، چون اگر به راستى پيامبر باشى، بالاتر از آنى كه روى حرفت، حرفى بزنم! و اگر هم دروغ گو باشى روا نيست با تو سخن بگويم!

رسول خدا با شنيدن اين منطق كودكانه و ابلهانه درنگ نكرد. برخاست و به راه افتاد. ولگردان و اوباش به دستور بزرگانِ طائف آن بزرگوار را تعقيب كرده، سر و صدا به راه انداختند و سنگ به سويش پرتاب كردند...

حضرت، به ناچار به تاكستان و باغ سرسبزى كه در آن نزديكى بود و به «عتبه و شيبه» تعلق داشت، پناه برد. در زير سايه ى درختى نشست، و با خدا به مناجات پرداخت... صاحبان باغ گر چه بت پرست بودند امّا چون او را اندوهگين و افسرده و خسته ديدند، به غلام مسيحى خود كه «عداس» نام داشت دستور دادند مقدارى انگور براى پيامبر ببرد. عداس وقتى كه

ص: 13

اختلاف

_ اين افتخار بايد نصيب قبيله ى ما بشود!

_ پس ما چه كاره ايم؟ اين كار بايد به دست ما انجام پذيرد!

_ نخير! نصب حجر را بايد قبيله ى ما عهده دار گردد

اختلاف عميق شده بود... آن سال سيلى خروشان بيشترِ خانه هاى شهر مكه را ويران ساخته و به ديوارهاى كعبه نيز به شدت آسيب رسانده بود. قريش مى خواستند خانه ى خدا را بازسازى كنند. ابتدا مى ترسيدند كه به قول خودشان خشم خدايان برانگيخته شود. چون دست به كار شدند، هيچ حادثه اى پيش نيامد. ساختن كعبه را آغاز كردند. همين كه نوبت به نصب «حجر الاسود» رسيد، اختلاف پيش آمد. هر قبيله اى مى خواست به تنهايى اين كار را انجام دهد. آن ها طبق سنّت خودشان كاسه اى پر از خون آوردند و دست هاى شان را در آن فرو كردند! و اين سوگند گونه اى بود كه بر مبناى آن مى بايستى با هم به نبرد برخيزند، تا هر كه پيروز شد امتياز نصب سنگ سياه را به دست آورد!

كار، به جاهاى باريك كشيده شد. پيرمردى سالخورده پيشنهاد كرد نخستين كسى را كه از در مخصوص وارد شود، به حكميت بپذيرند و هر چه او گفت، همان را انجام دهند. اين پيشنهاد مورد پذيرش همگان قرار

ص: 16

وفادارى

هنوز حضرت محمد صلى الله عليه و آله به پيامبرى مبعوث نشده بود. او به كارِ شبانى مى پرداخت. من نيز هم چون او گوسفند مى چرانيدم. يك روز به آن بزرگوار گفتم:

_ در جايى، همين نزديكى ها، چراگاه خوبى پيدا كرده ام. موافقى فردا گوسفندهايمان را با هم به آن جا ببريم؟ محمد صلى الله عليه و آله سرش را به علامت تأييد پايين آورد و فرمود:

_ موافقم عمار ياسر! وعده ى من و تو فردا در آن چراگاه.

روز بعد، گوسفندانم را پيش انداختم و به چراگاه رفتم. ديدم حضرت محمد صلى الله عليه و آله قبل از من به آن جا رسيده است، امّا نمى گذارد گوسفندانش وارد چراگاه شوند! با شگفتى پرسيدم:

_ يا محمد! چرا مانع چراى گوسفندان شده اى؟

حضرت نگاهى به من انداخت و فرمود:

_ عمار! من با تو قرار گذاشته بودم كه با هم وارد چراگاه شويم. دوست نداشتم قبل از تو به چرانيدن گوسفندانم بپردازم. [اين كار را در واقع نوعى پيمان شكنى تلقّى كردم.](1)

ص: 18

مبارزه با خرافات

من حليمه، دايه ى پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله هستم. او از همان كودكى با بچه هاى ديگر فرق داشت. مثلاً يك روز بر اساس سنّتى قديمى، مهره اى را به گردنش آويختم تا به گمان خويش او را از شر ارواح خبيثه و حوادث روزگار حفظ كرده باشم. محمد، نگاهى به مهره ى گردنش انداخت و نگاهى به من. آن گاه با كنجكاوى پرسيد:

_ مادر! اين براى چيست؟

بى درنگ پاسخ دادم:

_ براى محافظت تو از شرّ ديگران [انسان ها و جنّيان]

او با شنيدن اين سخن، بى درنگ مهره را از گردنش بيرون آورد و در حالى كه آن را به كنارى مى انداخت، فرمود:

_ خدايى وجود دارد كه همواره مرا نگه مى دارد.(1)

ص: 19

پيمان جوانمردان

_ آى مردم! كمك كنيد و حق مرا از اين مرد بگيريد! نگذاريد كه ظلم كند! نگذاريد حق مرا بخورد!

_ چه شده است برادر؟ از كى شكايت دارى؟

_ مردى تاجرم و هم چنان كه مى بينى كالاهايى براى فروش به مكه آورده ام. اكنون اين مرد _ عاص بن وائل _ كالايى از من خريده ولى از دادن پول آن امتناع مى ورزد. من كه چيز زيادى نمى خواهم. قصد دارم فقط حقّم را از او بگيرم امّا او را مى بينى كه با من مشاجره مى كند.

_ خوب راست مى گويد، جنسى خريده بايد پولش را بدهد ديگر!

_ درست است، عاص بن وائل گردن كلفتى مى كند. بايد او را ادب كنيم!

_ نبايد بگذاريم به اين مرد ظلم بشود...

و به دنبال آن گفتگوها، چند تن كه خون غيرت و مردانگى و نوع دوستى در رگ هايشان به جوش آمده بود، به سوى عاص بن وائل دويدند، و كالاى مرد تاجر را از وى باز پس گرفته و به صاحبش دادند.

اين مردان از آن پس سوگند ياد كردند و هم پيمان شدند كه تا سر حد توان، به يارى ستمديدگان بشتابند و در گرفتن حق مظلوم از ظالم، سستى و كوتاهى روا ندارند. رسول اكرم صلى الله عليه و آله يكى از كسانى بود كه در اين

ص: 20

به خانه ى ما بياييد!

خبر ورود پيامبر صلى الله عليه و آله به مدينه، مسلمانان را به وجد آورده بود. همه خود را به دروازه ى شهر رسانده بودند، تا از برترين انسان روى زمين استقبال كنند. صحنه ى شورانگيزى بود. هيجان همگان را در برگرفته بود. هر يك از بزرگان و رؤساى قبايل، از پيامبر صلى الله عليه و آله درخواست مى كردند كه آن بزرگوار به خانه ى آن ها وارد شود.

مهار شتر رسول خدا صلى الله عليه و آله در دست هاى مردم، به اين سو و آن سو كشيده مى شد و ديدگان آن ها قامت دلاويز پيامبر صلى الله عليه و آله را در ميان گرفته بودند. پيامبر صلى الله عليه و آله غنچه ى تبسمى را در گوشه ى لبان مبارك خود نشاندند و با مهربانى فرمودند:

_ شترم را رها كنيد، بر درِ خانه ى هر كس كه آرميد، در همان جا، فرود خواهم آمد!

مردم، افسار شتر را رها كردند. شتر هم چنان پيش رفت تا بر درِ سراى «ابو ايوب انصارى» رسيد و در آن جا، از حركت باز ماند! تنى چند از مردم، با شگفتى از يك ديگر مى پرسيدند:

_ يعنى پيامبر، ميهمان فقيرترين ياران خود خواهد شد؟

پاسخ اين پرسش مثبت بود، زيرا حضرت محمد صلى الله عليه و آله با خوش رويى وارد خانه ى «ابو ايوب» شد.(1)

ص: 22

نابرابرى نه!

جنگ بدر، پايان يافته بود و غنايم به دست آمده، توسط پيامبر صلى الله عليه و آله به طور مساوى ميان سربازان تقسيم شده بود. برخى افراد، از سهميه ى خود، خرسند نبودند. از ميان آنان، «سعد بن وقاص» با خشم و ناراحتى به نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله شتافت و گفت:

_ آيا من! يكى از اشراف بنى زهره، بايد سهمى برابر اين سقّاها و باغبان هاى شهر داشته باشم؟ رسول خدا صلى الله عليه و آله با شنيدن اين سخن برآشفتند، چهره درهم كشيدند و گفتند:

_ هدف ما از اين جنگ، حمايت بيچارگان در برابر زورمندان بوده است و اصولاً من براى اين برانگيخته شده ام كه همه ى نابرابرى ها و امتيازهاى موهوم را ريشه كن ساخته و تساوى در برابر حقوق را ميان مردم بسط و گسترش دهم.(1)

ص: 23

آرزو

_ دوستان عزيز! لطفا سكوت را رعايت كنيد تا ببينيم «عفيف كندى» چه مى گويد.

_ گوش ما با توست عفيف! بگو برادر!

_ بسيار خوب، بشنويد تا ماجرا را باز گويم:

آن روز، در مكه ميهمان عباس بن عبدالمطلب بودم. روزگار جاهليت بود... در نزديكى هاى كعبه، قدم مى زدم كه ناگهان مردى را ديدم جلو آمد و در برابر كعبه ايستاد. هنوز لحظاتى بيشتر نگذشته بود كه پسرى از راه رسيد و در سمت راست او ايستاد. اندكى بعد هم زنى آمد و در پشت سر آن دو ايستاد...

نگاهم كاملاً به سوى آن ها جذب شده بود. ديدم كه آن پسر و آن زن، به شيوه ى آن مرد و همراه با او به ركوع و سجود مى روند و نماز مى گزارند. اين كار آنان كه تا آن روز در ميان ما معمول نبود، مرا به شگفتى واداشت. نگاهى به عباس بن عبدالمطلب انداختم و با كنجكاوى از وى توضيح خواستم.

ص: 24

ديدار

مردى به در خانه ى پيامبر صلى الله عليه و آله آمده بود و اجازه ى ديدار با آن حضرت را مى طلبيد. به رسول خدا خبر دادند. آن بزرگوار، هم چون هميشه به سر و صورت خود دستى كشيد، خودش را مرتب كرد و آماده ى ديدن آن مرد شد.

پيش از آن كه پيامبر از اتاق بيرون برود، «عايشه» با تعجب پرسيد:

_ اى رسول خدا! تو برترين و نيكوترين فرزند آدم و پيامبر خدا هستى. آن وقت اين گونه سر و موى خود را مرتّب مى كنى؟

پيامبر با لبخندى نمكين فرمود:

_ اى عايشه! خداوند دوست مى دارد وقتى بنده اش به ديدار برادر خويش مى رود، خود را مرتب و آراسته كند؟(1)

ص: 26

رعايت حال مردم

من، ابو ايوب انصارى ام! يكى از ياران پيامبر خدا صلى الله عليه و آله. آن بزرگوار، پس از هجرت، مدتى در خانه ى ما به سر مى بردند. من و همسرم هر روز غذايى تهيه مى كرديم و براى ايشان مى برديم. باقى مانده ى آن غذاها را هم براى تبرّك، خودمان مى خورديم.

يك روز به غذاى پيامبر صلى الله عليه و آله مقدارى سير و پياز افزوده بوديم، هنگامى كه براى جمع كردن سفره و ظرف غذا رفتيم متوجه شديم كه ايشان دست به غذا نزده اند! بسيار ناراحت شديم. همسرم پرسيد:

_ ابو ايوب! فكر مى كنى خطايى از ما سرزده كه پيامبر صلى الله عليه و آله لب به غذا نزده اند!؟

پاسخ دادم:

_ نمى دانم! گمان نمى كنم چنين باشد. اصلاً بگذار از خودشان علّت اين امر را جويا شوم.

سپس به نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله برگشتم و پرسيدم:

_ از دست ما ناراحتيد، يا غذا اشكالى داشت كه ميل نفرموديد؟

ص: 27

هشت دانه گردو!

بچه ها در كوچه مشغول بازى بودند. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله براى اداى نماز به مسجد مى رفت. همين كه چشم كودكان به آن حضرت افتاد، به سويش دويدند، از سر و كولش بالا رفتند و از آن بزرگوار خواستند كه آن ها را بر دوش بگيرد...

رسول خدا صلى الله عليه و آله با خوش رويى هر چه تمام تر، و با محبّتى پدرانه، به خواسته ى بچّه ها تن در داد.

از آن سو، ياران پيامبر صلى الله عليه و آله در مسجد منتظر ايشان بودند. كم كم عده اى نگران شدند. بلال كه از تأخير پيامبر صلى الله عليه و آله دل واپس شده بود، از مسجد بيرون آمد و راه خانه ى پيامبر صلى الله عليه و آله را در پيش گرفت. در ميانه ى راه آن حضرت را ديد كه با بچه ها سرگرم بازى كردن است! خواست كودكان را از دور و بر ايشان دور كند و پيامبر صلى الله عليه و آله را از چنگ آنان برهاند، ولى رسول خدا صلى الله عليه و آله به او اجازه ى اين كار را ندادند. سپس از وى خواستند كه به خانه ى ايشان برود و چيزى براى بچه ها بياورد، تا آن ها راضى شوند و دست از دامن پيامبر صلى الله عليه و آله بردارند.

بلال رفت و برگشت و حاصل جستجويش را كه تنها هشت دانه گردو بود، به نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله آورد.

ص: 29

مباهله

هم زمان با تصفيه ى منطقه ى حجاز از عصيان شرك، رسول گرامى اسلام نامه اى به پيشوايان مسيحيان نجران _ واقع در مرز حجاز و يمن _ نوشت و طى آن، مردم آن ناحيه را به اسلام فراخواند.

پيشواى مسيحيان، محتواى نامه را در شورايى مطرح كرد. در آن جا تصميم گرفته شد عده اى به نمايندگى از طرف مردم نجران و به سرپرستى سه تن از رهبران دينى آن سامان به مدينه بروند و با محمد صلى الله عليه و آله ديدار و گفتگو كنند... اين گروه پس از شنيدن سخنان رسول خدا صلى الله عليه و آله باز هم حقيقت را نپذيرفتند و ايمان نياوردند. در اين هنگام، اين آيه نازل شد كه:

«به آن كس كه پس از روشن شدن مسأله، با تو به جدال پردازد، بگو بياييد پسران و زنان و جان هاى مان _ نزديكان مان _ را فرا خوانيم و گرد آوريم، آن گاه مباهله كنيم و لعنت _ و دورى از رحمت _ خداى را بر دروغ گويان قرار دهيم.»«سوره ى آل عمران / آيه ى 54»

و به دنبال آن قرار شد، در روزى معيّن، پيامبر صلى الله عليه و آله نزديك ترين كسانش را بياورد. نمايندگان نجران هم بيايند و در جايى خارج از شهر، به مباهله بنشينند.

روز بعد، نمايندگان مسيحيان، صف در صف نشسته بودند و منتظر

ص: 31

افطار

من خادم پيامبر بودم. ماه مبارك رمضان بود. من براى افطار و سحرى ايشان شير فراهم كردم. پيامبر دير به خانه آمد. گمان كردم، ايشان جايى مهمان هستند و افطار كرده اند. شير را خوردم.

اندكى بعد، آن بزرگوار به خانه آمدند. از همراهان پرسيدم كه آيا پيامبر افطار كرده اند؟ پاسخ منفى بود! با خودم گفتم: واى بر تو، اى انس بن مالك! ديدى چه كردى؟!...

لحظاتى بعد پيامبر از ماجرا اطلاع پيدا كرد، اصلاً به روى خودش نياورد و با خوش رويى شب را هم چنان گرسنه به روز رسانده در همان حال، روز بعد را هم روزه گرفت!(1)

ص: 34

قانون

_ آقا! اسامة بن زيد آمده است و با شما كار دارد!

پيامبر فرمودند: بگوييد داخل شود.

اسامه به خدمت رسول اكرم صلى الله عليه و آله رسيد و با ايشان گفت و گو كرد. اسامه از پيامبر خواست كه حد بر «فاطمه مخزوميه» جارى نشود. اين زن دزدى كرده بود.

رسول خدا به حرفهاى او گوش نكرد و فرمود:

_ مى دانى اسامه! سبب انقراض و هلاكت برخى از اقوام گذشته، اين بوده است كه قانون حدّ را بر اشراف جارى نمى كرده اند. سوگند به آن كه جانم در اختيار اوست كه هرگاه دختر محمد نيز چنين كارى را مى كرد، در قطع كردن دستش، لحظه اى ترديد به خود راه نمى دادم!(1)

ص: 35

در سوگ فرزند

رسول خدا صلى الله عليه و آله به شدت ناراحت بود و اشك مى ريخت. ابراهيم، تنها پسر پيامبر، از دنيا رفته بود. يك نفر به آن حضرت اعتراض كرد:

_ آقا! شما خودتان مى گوييد كه بر مردگان نگرييد. حال آن كه اكنون داريد گريه مى كنيد!

حضرت، سرى تكان دادند و فرمودند:

_ من هرگز نگفته ام كه در مرگ عزيزان تان اشك نريزيد _ زيرا، اين يك مسأله ى عاطفى است نشان دادن اين گونه احساس، نشانه ى رحم، دل سوزى و مهربانى است و كسى كه دلش به حال ديگران نسوزد، از رحمت الهى به دور است! آن چه من گفته ام اين است كه در مرگ عزيزان خويش داد و فرياد به راه نيندازيد، سخنان كفرآميز و حرف هايى كه بوى اعتراض دارد نزنيد و لباس هاى خود را از شدّت اندوه پاره نكنيد.

هم زمان با درگذشت فرزند پيامبر صلى الله عليه و آله خورشيد هم گرفت و گروهى گمان كردند كه به خاطر مرگ ابراهيم و مثلاً براى هم دردى با رسول خدا صلى الله عليه و آلهخورشيد گرفته است. اگر پيامبر مردى عادى و داراى انديشه هاى مادى بود، از اين پيش آمد نهايت بهره بردارى را به سود خويش مى كرد، امّا رسول اكرم صلى الله عليه و آله نه تنها اين كار را نكرد ؛ بلكه براى مبارزه با خرافات و

ص: 36

پيش تازى و همراهى

شباهنگام، ناگهان خبرى در شهر پيچيد! گفته شد دشمن شبيخون زده! شايعه ى حمله ى مسلحانه به شهر مدينه، مردم را وحشت زده كرد. عده ى زيادى با شتاب سلاح برگرفتند و به خيابان ها ريختند تا به محل مورد نظر بروند.

اندكى بعد، مردم، پيامبر صلى الله عليه و آله را ديدند كه بر اسب لختى سوار شده، شمشيرى حمايل كرده و خود را به آن جا رسانيده است. برخى از يك ديگر مى پرسيدند:

_ پيامبر خدا، در اين جا، چه مى كند؟!

اما آن ها كه آشنايى بيش ترى با او داشتند مى دانستند كه آن بزرگوار، هميشه در خطرها پيش تاز است و هماره با مردم هم گام!

لحظه اى بعد، رسول اكرم صلى الله عليه و آله پيش تر آمد و در حال پيوستن به مردم، به آنان اطمينان داد كه هيچ خطرى تهديدشان نمى كند و فرمود: آرامش خويش را حفظ كنيد.(1)

ص: 38

جايى براى مؤمن

در مسجد، تنها نشسته بود. مردى به داخل آمد. پيامبر صلى الله عليه و آله خودش را كنار كشيد تا آن تازه وارد، در آن جا بنشيند.

مرد با شگفتى پرسيد:

_ اى رسول خدا! جا كه زياد است. چرا خودتان را به زحمت مى اندازيد و مرا هم شرمنده مى كنيد؟

رسول خدا صلى الله عليه و آله دست مرد را به آرامى و با مهربانى فشرد در نهايت فروتنى فرمود:

_ برادر! اين حق مسلمانان بر گردن يك ديگر است كه هر گاه مؤمنى مى خواهد در كنار آن بنشيند، جاى خود را به او تعارف كنند.(1)

ص: 39

قصاص!

يك روز بيمارى پيامبر صلى الله عليه و آله چنان شدت يافته بود كه آن حضرت با پارچه اى سر خويش را بسته بود. در همان حال با تكيه بر دست هاى امام على عليه السلام و فضل بن عباس و در حالى كه پاهايش به سختى وزن بدنش را تحمل مى كردند، روانه ى مسجد شد و در آن جا با مردم سخن گفت.

آن بزرگوار، در سخنرانى خود فرمود كه پايان زندگى اش فرا رسيده است! آن گاه افزود:

_ هر كس حقّى بر گردنم دارد و مى خواهد قصاص كند، من حاضرم. زيرا قصاص دنيا برايم آسان تر از قصاص روز واپسين است.

مردى برخاست و گفت: «من سه درهم از شما طلب دارم.»

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به فضل بن عباس فرمود: «بپرداز!»

مرد ديگرى برخاست و چند درهم از بيت المال را كه نزدش بود، بازگردانيد.

مردى كه تاريخ او را به نام «سوادة بن قيس» معرفى مى كند، از جاى برخاست و چنين گفت:

_ اى پيامبر! در سفرى، بر شترى سوار بودى، مى خواستى تازيانه اى به آن بزنى. من، در آن نزديكى بودم. تازيانه ات به من خورد! و من در آن

ص: 40

گوهر دوم: حضرت امام على عليه السلام

هم سفر

_ چه راه درازى! راستى هم كه سفر به تنهايى بسيار دشوار است. حسابى دلم گرفته و خسته شده ام. اى كاش هم سفرى مى داشتم تا با وى سخن مى گفتم و به اين وسيله، از خستگى و رنج راه مى كاستم.

اين انديشه به سرعت برق، از مغر مرد ذمّى (يعنى كافرى كه در پناه اسلام است) گذشت و در همين حال، چشمش به آن سوى جاده افتاد. يك نفر، در آن سو راه مى سپرد. مرد، به سرعت خود افزود و سعى كرد به آن مسافر برسد.

اندكى بعد، مرد كافر به رهگذرِ آن سوى جاده كه كسى جز امام على عليه السلام

نبود، رسيد. رو به آن بزرگوار كرد و پرسيد:

_ اى بنده خدا! مى توانم بپرسم كه به كجا مى روى؟

امام على عليه السلام به مرد، سلام كردند و در پاسخش فرمودند:

_ به كوفه مى روم.

آن دو، سپس شانه به شانه ى هم در مسير جاده به پيش رفتند، تا اين كه بر سرِ يك دو راهى رسيدند. لحظه اى درنگ كردند. سمت راست به كوفه منتهى مى شد، ولى مرد كافر مى خواست به طرف چپ برود.

حضرت على عليه السلام چند گام همراه وى رفتند. مرد از آن بزرگوار پرسيد:

ص: 45

وزن زنجير

_ نگاه كن برادر! آن غلام بى چاره چه زنجير سنگينى به پا دارد.

_ آرى و چه قدر مشكل راه مى رود.

_ راستى تو فكر مى كنى وزن زنجير چه قدر باشد؟

_ تو چه فكر مى كنى؟

اين گفت و گوها ميان دو نفر ردّ و بدل مى شد. آن ها در ره گذار غلامى را ديدند كه زنجيرى گران به پايش بسته شده بود. سرانجام هر كدام وزنى را براى زنجير بيان كردند و سوگند خوردند كه اگر حرف شان درست نباشد، زن خود را طلاق بدهند.

بهترين راه براى فهميدن وزن زنجير، اين بود كه يا از صاحب غلام بپرسند و يا از او بخواهند كه زنجير را از پاى غلام باز كند تا آن را وزن كنند.

با اين فكر، هر دو به نزد صاحب غلام رفتند امّا او وزن زنجير را نمى دانست و به آن ها گفت:

_ نذر كرده ام زنجير را باز نكنم مگر اين كه به اندازه ى وزن آن صدقه بدهم.

مشكل دو دوست حل نشد! بنابراين، آن ها به نزد خليفه ى وقت رفتند و او گفت:

ص: 47

دخترك و خرما فروش

شكسته دل و نگران بود. انگار پاهايش توانِ جلو بردن او را نداشتند. قطره هاى بلورين اشك، از شيارهاى چهره اش مثل رودى جارى بودند و به درياى دامنش مى پيوستند! نمى دانست چه بكند. سرگردانى را مى شد در سيماى دخترك ديد. با خودش فكر كرد:

_ حالا جواب آقايم را چه بدهم؟ اگر بگويم خرما فروش قبول نكرد ممكن است حرفم را نپذيرد و فكر كند كه من خرماها را به نزد او نبرده ام!

در همين انديشه بود كه ديد مردى نورانى از آن سوى بازار به سمت او مى آيد. آن مرد بزرگ، وقتى به نزديك دخترك رسيد، نگاه مهربانانه اى به وى انداخت و از او پرسيد:

_ دخترم! چرا گريه مى كنى! چه شده است؟ چرا ناراحتى؟!

دخترك، در حالى كه با آستين؛ اشك هايش را پاك مى كرد، آه عميقى كشيد و گفت:

_ آقاى من، يك درهم داده است تا برايش خرما بخرم. امّا او خرماها را نپسنديده و گفته كه آن ها را پس بدهم. حالا خرما فروش آن ها را پس نمى گيرد و من مى ترسم به خانه بروم.

مرد بزرگوار به دخترك گفت:

ص: 49

لباس

در دكان پارچه فروشى، همه نوع پارچه وجود داشت: ارزان، گران، متوسط، رنگ و وارنگ، نازك، ضخيم و... مرد بزّاز مشغول اندازه گيرى پارچه براى يكى از مشتريان خود بود كه چشمش به امام على عليه السلام و غلام او قنبر افتاد. از دور، اداى احترام كرد و متوجه شد كه آن دو به سمت دكان او مى آيند.

پارچه فروش، قيچى را روى ميز گذاشت و با دست به امام اشاره كرد و گفت:

_ يا امير المؤمنين بفرماييد، هر نوع پارچه اى كه بخواهيد براى تان حاضر مى كنم.

امام على عليه السلام كه ديدند پارچه فروش ايشان را شناخته و با عنوان پيشواى مؤمنان ياد كرده، از درِ دكان او گذشتند و وارد دكان جوان پارچه فروش ديگرى شدند. آن گاه از او دو لباس درخواست كردند.

پارچه فروش جوان، چند نوع پارچه را روى ميز گذاشت. امام على عليه السلام

نگاهى به آن انداخت سپس دو نوع پارچه را برگزيد. قيمت يكى دو درهم شد و قيمت ديگرى سه درهم.

حضرت على عليه السلام و قنبر از دكان پارچه فروشى بيرون آمدند. امام رو به

ص: 52

ميهمان

آن روز، پدر و پسرى به مهمانى حضرت على عليه السلام آمده بودند. امام على عليه السلاماز ديدن شان خوشحال شد و آن ها را بالاى اتاق، جاى داد. خودش هم رو به روى آن دو نشست و با آنان به گفت و گو پرداخت.

ساعتى بعد هنگام غذا خوردن فرا رسيد. همين كه سفره را انداختند، قنبر، غلام حضرت على عليه السلام بنا به عادت مرسوم آن زمان، ظرفى پر از آب را، همراه با يك طشت و يك حوله، براى شستن دست ها آورد.

حضرت على عليه السلام از جاى خود برخاست، ظرف آب را از قنبر گرفت و نزد مهمان خود رفت. مرد دست هايش را پيش نياورد و گفت:

_ مگر چنين چيزى ممكن است آقا؟! من دست هايم را بگيرم و شما كه جانشين پيامبر خدا عليه السلام هستيد، روى دست هاى من آب بريزيد؟ نه! هرگز!

امام على بن ابى طالب عليه السلام با لبخند ملايمى به آرامى فرمود:

_ نگران نباش دوست من! برادر تو هم مانند توست! او قصد دارد خدمتى براى برادرش انجام دهد و در برابر، خداوند به او پاداش خواهد داد. چرا مى خواهى مانع يك كار خير بشوى؟ چرا نمى خواهى من به ثواب برسم؟

باز هم انگار دلِ مهمان به اين كار راضى نبود، كه حضرت على عليه السلام او را

ص: 54

كودك و ناودان

سرآسيمه و وحشت زده، سراغ حضرت على عليه السلام را مى گرفت. بى قرار و بى تاب بود. او را به نزد امام عليه السلام راهنمايى كردند. زن، گريه كنان گفت:

_ اى مولاى من! دستم به دامنت!

امام على عليه السلام فرمود:

_ آرام باش اى زن! بگو ببينم چه مشكلى برايت پيش آمده است؟

زن، بريده بريده گفت:

_ كودكم... كودكم... به پشت بام رفته و بر روى ناودان نشسته است. هر كار مى كنم پايين نمى آيد. مى ترسم از آن بالا به پايين بيفتد و خداى ناكرده از دستم برود! خواهش مى كنم كمكم كنيد... كمكم كنيد.

امام على عليه السلام با لحنى مهربانانه، گفتند:

_ ببين مادر! هر كودكى به هم جنس خود علاقه نشان مى دهد. هم اكنون برو و كودك ديگرى را به پشت بام ببر. آن وقت خواهى ديد كه فرزند تو به سوى آن كودك مى آيد و نجات مى يابد.

زن، از امام سپاسگزارى كرد و با شتاب خودش را به خانه رساند و به دستور حضرت على عليه السلام عمل كرد.

كودك آن زن، با ديدن كودكى مثل خود، از روى ناودان برخاست و به

ص: 56

ياور

_ مادر! اجازه بده كمكت كنم و اين ظرف آب را برايت به خانه بياورم. اين طور كه پيداست خيلى خسته شده اى!

اين سخن امام على عليه السلام بود كه در رهگذر، به زنى نحيف درمانده و شكسته چهره گفت. زنى كه داشت از على عليه السلام بد مى گفت و نفرينش مى كرد! آخر، شوهرش در يكى از جنگ ها، در ركاب امام عليه السلام به شهادت رسيده بود و فرزندانى يتيم و بى ياور برايش به جا مانده بود.

حضرت على عليه السلام با ديدن زن بر خود لرزيد و با خويش انديشيد: «در مقرّ فرماندارى من زنى اين چنين درمانده و بى كس و كار و ناتوان به سر مى برد؟ واى از روز رستاخيز!».

اين بود كه جلو رفت و ظرف آب را از پيرزن گرفت و همراه او به راه افتاد. در بين راه سكوت بود و سكوت! نه على عليه السلامسخن مى گفت و نه پيرزن حرفى مى زد. سرانجام به خانه رسيدند. نگاه نافذ امام، سراسر كلبه ى زن را كاويد و بر چهره هاى معصوم كودكان يتيم او خيره ماند. آن گاه طنين صداى مردانه و غم آلودش سكوت خانه را درهم شكست:

_ مادر! يا من بچه ها را نگاه مى دارم تا تو آردهايت را خمير كنى، يا اين كه به خمير كردن آرد و پختن نان مى پردازم تا تو مواظب بچه ها باشى.

به اين ترتيب امام على عليه السلام پذيرفت كه هم بازى كودكان شود تا

ص: 58

همراهان

خورشيد، تازه طلوع كرده بود. شور و شوق زندگى در شهر، به چشم مى خورد. روزى ديگر و تلاشى ديگر آغاز شده بود.

امام على عليه السلام از خانه بيرون آمد نگاهى به مركبش انداخت. آن را آماده كرد. نام خدا را بر زبان آورد. سوار شد و به راه افتاد.

در بين راه، گروهى از ياران آن حضرت ايشان را ديدند و به دنبالش روان شدند. اندكى از راه را پيموده بودند كه حضرت على عليه السلام روى خود را برگرداند، چشمش كه به آن ها افتاد فرمود:

_ چه مى گوييد؟ آيا با من كارى داريد؟

_ نه، يا امير المؤمنين.

_ پس چرا در پى من مى آييد؟

_ مى خواهيم افتخارِ هم راهى با شما را داشته باشيم!

امام عليه السلام سرى تكان داد، با دست اشاره اى كرد و افزود:

_ نه! هرگز اين كار را نكنيد! برگرديد! زيرا پياده راه رفتن در پشت سر فرد سواره، براى شخصِ سوار، سبب پديد آوردن بدى و تباهى است و براى آن پياده ها، موجب ذلّت و خوارى خواهد شد. برگرديد!

دوست داران و ياران امام، فرمان آن حضرت را گردن نهادند و بازگشتند. در حالى كه هم چنان به دقت نظر و توجه امام به مسايل گوناگون مى انديشيدند.(1)

ص: 61

زره

_ اين زره مال من است. نه آن را فروخته ام و نه به كسى بخشيده ام. امّا اكنون اين را نزد اين مرد نصرانى يافته ام.

اين سخن امام على عليه السلام در پيشگاه قاضى و در دادگاه بود.

قاضى پس از شنيدن شكايت حضرت على عليه السلام رو به متّهم كرد و گفت:

_ اى مرد! در برابر اين سخن، چه پاسخى دارى؟

مرد نصرانى نگاهى به چهره ى قاضى انداخت و گفت:

_ من مى گويم اين زره از آنِ من است.

قاضى دوباره از حضرت امير مؤمنان عليه السلام، پرسيد:

_ يا على! آيا شما دليل و شاهدى هم داريد؟

حضرت، سرى تكان دادند و فرمودند:

_ متأسفانه، خير!

قاضى به سود مرد نصرانى حكم داد و هر دو از دادگاه خارج شدند ولى مرد نصرانى، بسيار شگفت زده و مبهوت به نظر مى رسيد. سرانجام هم طاقت نياورد. خودش را به امام على عليه السلام رساند و گفت:

_ قضاوتى اين گونه، از احكام پيامبران است. شما به عنوان پيشوا و رهبر مؤمنان، به نزد قاضى يى كه خودتان او را به اين سمت گماشته ايد؛

ص: 62

صبر مى كنم

بازار، شاهد رفت و آمد و خريد مردم بود. هر كس هر چه احتياج داشت مى خريد و با خود به خانه مى برد. بعضى از فروشندگان با صداى بلند، مردم را به خريدن جنس هاى خود، دعوت مى كردند.

امام على عليه السلام از مقابل دكان قصابى رد مى شد. چشم قصاب كه به آن حضرت افتاد، جلو دويد و سلام كرد و گفت:

_ آقا! نگاه كنيد چه گوشت خوبى دارم. خوب است شما هم از اين گوشت بخريد.

امام على عليه السلام در حالى كه به گوشت هاى داخل قصابى نگاه مى كردند، فرمودند:

_ راست مى گويى، گوشت هاى خوبى دارى امّا من فعلاً پول ندارم.

قصاب بدون درنگ پاسخ داد:

_ اين چه حرفى است كه مى زنيد آقا؟ من كه الآن از شما پول نمى خواهم. نسيه مى دهم. شما گوشتى را كه مى خواهيد ببريد. من براى گرفتن پولم، صبر مى كنم.

ص: 64

تو را آزاد كردم

_ عجيب است، چرا هر چه صدايش مى زنم، پاسخ نمى دهد؟

آن روز، امام على عليه السلام با غلام خود، كارى داشتند؛ امّا هر چه او را بيشتر صدا زدند، كمتر پاسخى از او شنيدند. ساعتى بعد، چشم امام، به غلام افتاد. نگاهى پرسشگرانه به او افكند، امّا با خوش رويى و مهربانى، وى را مورد خطاب قرار داد و فرمود:

_ فلانى! هر چه صدايت زدم، جوابم را ندادى!

غلام امام، سرش را به زير انداخت و با شرمسارى گفت:

_ مولاى من! اندكى كسالت داشتم. همين سبب شد كه پاسخ شما را ندهم. تازه... اين را هم به خوبى مى دانستم كه شما مرا تنبيه و مجازات نمى كنيد!

لبخندى زيبا، گلبرگ هاى لبان امام على عليه السلام را زيباتر كرد. آن حضرت سرش را به سمت آسمان بلند كرد و فرمود:

_ خداوندا! تو را سپاس مى گزارم كه مرا، از كسانى قرار دادى كه بندگان تو، خود را از آسيب خُلق و خوى [و رفتار آنان] در امان مى يابند.

سپس حضرت على عليه السلام نگاه محبّت آميزى به چهره ى غلام انداخت و با لحنى مهرآميز به وى گفت:

ص: 66

عدالت

_ اى «على بن رافع»! تو صندوق دار بيت المال مسلمانانى. شنيده ام كه يك گردن بند بسيار زيبا، نزد تو هست.

_ آرى، چنين است اى دختر على!

_ هم اكنون، من آمده ام تا آن را از تو بگيرم.

_ گردن بند را؟!

_ آرى، گردن بند را. چرا تعجّب كردى؟ نمى خواهم آن را براى خويش بردارم. گردن بند را به عنوان امانت از تو مى گيرم، در روز عيد از آن استفاده مى كنم و تعهد مى نمايم كه آن را صحيح و سالم به تو برگردانم.

_ اگر اين گونه است، اشكالى ندارد. من اين گردن بند را به عنوان امانتى ضمانت شده، سه روزه به شما تحويل مى دهم و شما موظفيد پس از درگذشت اين مدّت، آن را به بيت المال بازگردانيد. بفرماييد!

دختر امام على عليه السلام گردن بند را به امانت گرفت و به خانه بازگشت... يك باره نگاه حضرت على عليه السلام به آن گردن بند افتاد و از دختر خويش پرسيد:

_ امروز، گردن بندى بر گردنت مى بينم! آن را از كجا آورده اى؟

_ از على بن رافع گرفته ام.

_ از بيت المال؟

ص: 68

شمع و ماه

شب ماهتابى زيبايى بود. مردم شهر، پس از يك روز تلاش و كار، در خانه هاى خويش مى آسودند. امّا او، در محلّ جمع آورى ثروت هاى عمومى _ بيت المال _ نشسته بود و مشغول رسيدگى به حساب و كتاب ها بود. در كنار دست امام على عليه السلام پرتو لرزان شمعى نورافشانى مى كرد و امام در پرتو آن نور، كار خود را انجام مى داد.

اندكى كه گذشت، ناگهان صداى پايى به گوش امام رسيد. على عليه السلام

سرش را به طرف صدا برگرداند و به آرامى پرسيد:

_ چه كسى هستى؟

_ عمرو بن عاص هستم يا على!

عمرو بن عاص به دنبال اين پاسخ، به امام نزديك شد و گفت:

_ با تو كارى دارم.

اما فرمود:

_ چه كارى؟

گفت:

_ يك كار خصوصى.

حضرت على عليه السلام بى درنگ شمعى را كه در كنارش روشن بود، خاموش

ص: 71

استقبال

مردم، مشتاقانه بر كناره راه ايستاده بودند و با چشم هايى منتظر، جاده را مى كاويدند. سران شهر «انبار» در صف نخستينِ جمعيت، پاى در ركاب مركب هاى خويش داشتند، كه گرد و غبارى از دور پيدا شد و اندك اندك سواره اى به چشم آمد.

مردِ سوار، نزديك و نزديك تر شد. همه مى خواستند هر چه زودتر، مولا على عليه السلام را ببينند. امام به دروازه شهر رسيد. سران و بزرگان شهر، كه به استقبال آمده بودند، با ديدن امام عليه السلام از مركب هاى شان فرود آمدند و به خاك افتادند.

امير مؤمنان على عليه السلام نگاهش را به آنان دوخت و پرسيد:

_ اين چه كارى بود كه كرديد؟

_ اين سنّت و رسمى است كه ما به وسيله ى آن، به سروران مان احترام مى گذاريم.

امام عليه السلام سرى تكان دادند و فرمودند:

_ به خدا سوگند، چنين كارى شما را هيچ سودى نمى رساند. پس بيهوده خويش را به زحمت مى افكنيد و بدبختى آخرت را براى خويش مى خريد و چه زيان بار است تحمّل زحمتى كه در پى آن عذابى باشد!(1)

ص: 73

گوهر سوم: حضرت زهرا عليها السلام

هديه با بركت

بعد از ظهرى بود كه پيامبر عليه السلام پس از اداى نماز در جمع ياران نشسته بود. مردى عرب كه به علت فقر و ندارى از سرزمين خود كوچ كرده بود، به حضور رسول خدا صلى الله عليه و آله آمد. او جامه هايى كهنه و پاره بر تن داشت و چندان پير و ضعيف بود كه نمى توانست خود را سر پا نگه دارد! پيامبر صلى الله عليه و آله حالش را پرسيد. گفت: اى پيامبر خدا! گرسنه ام سيرم كن! برهنه ام مرا بپوشان! مسكينم بى نيازم فرما! رسول اكرم فرمودند: من خودم كه چيزى ندارم. امّا راه نمايى ات مى كنم، چه آن كه دلالت كننده بر خير و نيكويى، همانند انجام دهنده ى آن است. من اينك تو را به نزد كسى مى فرستم كه هم او، خدا و پيامبر را دوست دارد، و هم خدا و پيامبر او را! آنگاه به بلال فرمود تا مرد عرب را به خانه ى دخترش فاطمه عليهاالسلام راهنمايى كند.

آن مرد، همين كه به درِ خانه ى فاطمه عليهاالسلام رسيد، گفت: سلام بر شما اى خاندان نبوّت...

زهراى اطهر، پاسخش را داد و پرسيد: چه كسى هستى و از كجا آمده اى؟ گفت: مردى عربم كه از شدت سختىِ زندگى و فقر و بى چيزى، از وطن خويش هجرت كرده ام و بدين سامان رو آورده ام. به حضور پيامبر رسيدم و آن بزرگوار مرا به اين جا راه نمايى كرد. هم اكنون اى دخت

ص: 77

شيرين كام

_ دخترم! تلخى دنيا را بچش تا شيرين كامى آخرت نصيبت شود.

اين جمله را پيامبر صلى الله عليه و آله زمانى به حضرت فاطمه عليهاالسلام فرمود، كه به ديدن وى رفته بود. پيامبر كه مى ديد دخترش با يك دست آسياب مى كند، و با دست ديگرش فرزند خود را در آغوش گرفته و به او شير مى دهد، وى را چنين بشارتى داد.

و در پاسخ پدر، زهراى مرضيه فرمود:

_ پدر جان! خداوند به من وعده داده است كه آن قدر به من عطا كند، تا خشنود شوم.(1)

ص: 80

سَرْوَر

_ بيا بنشين برادر! بيا، كه امروز مى خواهم ماجراى جالبى را برايت تعريف كنم.

_ مى خواهم بروم برادر! كارهاى زيادى دارم.

_ امّا اگر بروى، از شنيدن يك ماجراى زيبا محروم مى شوى.

_ باشد عمران بن حصين. چند دقيقه اى نزد تو مى مانم.

_ ببين برادر! چند روز پيش هم راه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به عيادت فاطمه رفتم. وقتى به خانه ى او رسيديم، رسول خدا اجازه ى ورود خواست. زهرا عليهاالسلاماجازه داد. ولى پيامبر فرمود: يك نفر نيز هم راه من است.

صداى زهرا عليهاالسلام را به خوبى شنيدم كه فرمود: پدر جان! باور كنيد كه هيچ لباسى ندارم تا خودم را به وسيله ى آن بپوشانم. در اين هنگام ديدم كه پيامبر، لباسى را كه همراه داشتند، پشت در نهادند و به دخترشان فرمودند كه چگونه خودش را با آن بپوشاند.

لحظه اى بعد، اجازه ى ورود يافتيم. وقتى كه پيامبر صلى الله عليه و آله احوال دخترش را پرسيد، آن بانوى بزرگ پاسخ داد:

_ پدر بزرگوارم! هم درد مى كشم و هم گرسنه ام.

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمودند: آيا راضى و خرسند نيستى از اين كه سرور

ص: 81

پيراهن

پيش از رفتن زهرا عليهاالسلام به خانه ى شوهر، دخترى نادار و ژنده پوش خودش را به فاطمه ى زهرا عليهاالسلام رساند و گفت:

_ فاطمه جان! تو، در آستانه ى رفتن به خانه ى بخت هستى. امّا من نيازمندم و پيراهنى براى پوشيدن ندارم.

دختر پيامبر صلى الله عليه و آله پيراهن عروسى اش را به او بخشيد!

روز بعد، هنگامى كه پيامبر صلى الله عليه و آله دخترش را با لباسى كهنه ديد پرسيد:

_ پيراهن عروسى ات كجاست؟

فاطمه عليهاالسلام با خرسندى و رضايت پاسخ داد:

_ آن را به دخترى بى نوا هديه دادم.

از دختر پيامبر صلى الله عليه و آله پرسيدند:

_ چرا پيراهن كهنه ات را به او ندادى؟

زهراى اطهر گفت:

_ به ياد آوردم كه خداوند در قرآن فرموده است: «هرگز به نيكى نمى رسيد، تا از آن چه دوست مى داريد، انفاق كنيد.» من هم، آن پيراهن نو را براى بخشيدن به يك نيازمند، مناسب تر يافتم.(1)

ص: 83

جشن عروسى

گروهى از يهوديان، مجلس عروسى يى داشتند. چند نفر از آنان نزد پيامبر صلى الله عليه و آله رفتند و گفتند:

_ ما به گردن يك ديگر، حق همسايگى داريم. از شما مى خواهيم اجازه بدهيد كه فاطمه ى زهرا به ما افتخار بدهد و در اين جشن شركت كند.

آن ها، در اين باره بسيار اصرار ورزيدند.

پيامبر صلى الله عليه و آله در پاسخ آنان فرمود:

_ زهرا، همسر على بن ابى طالب است. چنين اجازه اى را بايد از او بگيريد!

يهودى ها خواهش كردند كه رسول خدا صلى الله عليه و آله اين مسأله را با امام على عليه السلامدر ميان بگذارد. هدف اصلى آنان هم اين بود كه همه شان لباس هاى تميز و مرتّب بپوشند و خودشان را با زيور آلات بيارايند و در نتيجه موجب سرافكندگى و خجالت دختر پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شوند كه با لباس هاى مندرس و كهنه در جشن عروسى حاضر مى شود.

در اين هنگام، جبرييل فرود آمد و يك دست لباس گران بها و بهشتى، همراه با زيورهاى زنانه، براى زهرا عليهاالسلام آورد. حضرت فاطمه عليهاالسلامهم آن لباس ها را پوشيد و در مجلس آنان شركت جُست.

ص: 84

وصيت

پيش از آن كه همسر على عليه السلام از اين دنيا، ديده فرو پوشد، خطاب به امام على عليه السلام فرمود:

_ پسر عموى خوبم! هرگز در زندگى زناشويى، مرا دروغ گو نيافتى، هيچ گاه با تو مخالفت نورزيدم...

امير مؤمنان عليه السلام فاطمه اش را دلدارى داد و از دل تنگى و تنهايى خويش پس از يار وفادارش ياد كرد. آن گاه هر دو دقايقى چند گريستند. على، سرِ همسر خويش را به سينه گرفت و زهرا عليهاالسلام افزود:

_ على جان! پس از من، همسرى برگزين كه هم چون خودم براى فرزندانم باشد. برايم تابوتى بساز كه سرپوشيده و رو بسته باشد تا بدنم پس از مرگ نمايان نگردد. خودت مرا غسل بده و با همراهى كسانى كه محبت ما را در دل دارند، بر جنازه ام نماز بگزار. نمى خواهم آنان كه قلب تو و مرا آزردند و به سنت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله پشت پا زدند، بر جنازه ام حاضر شوند. دوست ندارم هيچ يك از آنان بر من نماز بگزارند. شب هنگام به خاكم بسپار و هيچ يك از بيگانگان و دشمنان را از جايگاه قبرم آگاه نساز...

آن گاه روى بر قبله كرد، جامه اى بر روى خود كشيد و مرغ جانش به سوى جنان به پرواز در آمد.

على عليه السلام غم گنانه و دل آزرده، به سفارش هاى عزيزش عمل كرد و بدين گونه آخرين برگ از سند مظلوميت زهرا عليهاالسلام نيز جاودانه شد!(1)

ص: 86

پرده و دست بند

پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله هرگاه مى خواست به مسافرت برود، با يكايك افراد خانواده اش ديدار و خداحافظى مى كرد؛ امّا در آخر به ديدن دخترش مى رفت. به هنگام بازگشت نيز نخست به ديدار فاطمه عليهاالسلام مى رفت.

يك بار، پيامبر صلى الله عليه و آله عازم سفرى بود. مثل هميشه به راه افتاد و رفت. على عليه السلامهم مبلغى پول در اختيار همسرش فاطمه گذاشت و در پى پيامبر شتافت.

زهراى اطهر، در اين مدت، دو دستبند و يك پرده تهيه كرد. پرده را بر درآويخت و دستبندها را به دست كرد... تا اين كه رسول خدا صلى الله عليه و آله به مدينه بازگشت و به عادت هميشه اوّل به خانه ى دختر خويش رفت. فاطمه عليهاالسلامبا شادى هر چه تمامتر به استقبال پدر شتافت.

... وقتى كه چشم رسول اكرم صلى الله عليه و آله به پرده و دستبندهاى دخترش افتاد، به زمين ننشست و از خانه بيرون رفت!

زهرا از برخورد متفاوت پدر دل تنگ و نگران شد. با خود انديشيد كه انگيزه ى اين رفتار از سوى پيامبر صلى الله عليه و آله چه بوده است؟!

زهرا عليهاالسلام لحظه اى بعد با خود انديشيد كه بايد علّت رفتار پدر، وجود پرده و دستبندها باشد. بى درنگ از جاى جست، پرده را باز كرد و

ص: 87

گرسنگان

يك بار، امام على عليه السلام از يك نفر مقدارى پشم گرفت. حضرت فاطمه آن را ريسيد و صاحب پشم ها به عنوان دستمزد، مقدارى جو، به آن حضرت داد. فاطمه عليهاالسلام با زحمت زياد، با آن جو، نان پخت. آن روز همه ى افراد خانواده ى امام على عليه السلام روزه داشتند. هنگام افطار، همين كه دست ها به سوى نان جو پيش رفت، صداى فقيرى از درِ خانه به گوش رسيد كه:

_ سلام بر شما خاندان نبوّت! من گرسنه هستم، سيرم كنيد!

حضرت على عليه السلام نان خود را برداشت و فرمود:

_ من از افطار امشب گذشتم. نانم را به اين مسكين مى دهم.

پس از حضرت امير عليه السلام، فاطمه عليهاالسلام، حسن و حسين عليهماالسلام، هم چنين فضّه، خدمت گزار حضرت زهرا، سهمِ نان خودشان را به آن مرد فقير و مسكين بخشيدند.

روز بعد هم، آن ها روزه دار بودند. آن روز كودك يتيمى به درِ خانه ى آنان رفت. آن ها نان خود را به او دادند. در نوبت سوم يكى از اسيران كافر كه در مدينه به سر مى برد، هنگام افطار، مهمان خانواده ى على عليه السلام شد. به اين ترتيب، سه روز اين عزيزان گرسنه بودند.(1)

ص: 89

خسته!

آن روز، پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله به خانه ى دخترش رفت و ديد كه على عليه السلام و فاطمه عليهاالسلاممشغول دستاس كردن ارزن هستند.

رسول خدا صلى الله عليه و آله رو به آنان كرد و فرمود:

_ كدام يك از شما خسته تر هستيد؟

امير مؤمنان پاسخ داد:

_ يا رسول اللّه ! فاطمه از من خسته تر است.

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله افزود:

_ دخترم! برخيز

فاطمه عليهاالسلام بر پا خاست و رسول خدا صلى الله عليه و آله به كمك حضرت على عليه السلام به دستاس كردن ارزن ها پرداخت.(1)

ص: 90

مائده

_ همسرم زهرا جان! آيا غذايى در خانه وجود دارد؟

_ نه! چيزى نداريم يا على!

امام عليه السلام پس از اين گفت و گو از خانه بيرون رفت و از مردى وام گرفت. در بين راه، «مقداد» را ديد. از او پرسيد:

_ اين وقت روز، براى چه كارى از خانه بيرون آمده اى؟

مقداد پاسخ داد:

_ سوگند به كسى كه تو را بزرگ داشته، به انگيزه ى گرسنگى از خانه، در آمده ام!

امام على عليه السلام فرمود:

_ من نيز به همين منظور بيرون آمده ام و دينارى قرض گرفته ام. اينك تو را بر خويش مقدم مى دارم. بيا، بگير اين دينار از آنِ تو باشد...

حضرت على عليه السلام سپس به خانه برگشت. ديد كه رسول خدا صلى الله عليه و آله در آن جا حضور دارد و فاطمه ى اطهر، مشغول نماز خواندن است. ظرف سرپوشيده اى نيز در كنار اتاق ديده مى شد.

هنگامى كه حضرت فاطمه عليهاالسلام نمازش را به پايان رسانيد، سرپوش ظرف را برداشت. مقدار زيادى نان و گوشت توى آن ظرف بود. امام

ص: 91

اوّل ديگران...

امام حسن مجتبى عليه السلام فرموده است كه:

شب جمعه بود. صداى نماز و نيايش مادرم را شنيدم. نگاه كردم ديدم در محراب عبادت ايستاده است و پيوسته نماز مى گزارد و دعا مى خواند... زمان گذشت و هنگام دميدن فجر رسيد. ديدم مادر باز هم مشغول عبادت است. خوب كه گوش كردم، شنيدم كه او پيوسته براى مومنان دعا مى كند. حتى نام يكايك آن ها را هم بر زبان مى آورد و براى شان دعا مى كرد. در اين هنگام پيش رفتم و پرسيدم:

_ مادر جان! چرا همان گونه كه براى ديگران دعا كردى، براى خويشتن دعا نكردى؟

مادرم، سرش را بلند كرد، نگاهى مهرآميز بر من افكند و با تبسمى شيرين فرمود:

_ پسرم! «اوّل همسايه، بعد خانه»! [يعنى اوّل بايد به فكر ديگران بود و بعد به فكر خود](1)

ص: 93

به نوبت!

_ تو خودت، اين را شنيدى سلمان!؟

_ آرى برادر! آرى. هنگامى كه به خانه ى فاطمه زهرا رفتم، دستاسى در برابر او ديدم كه با آن جو آرد مى كرد. دست هاى زهرا تاول زده بود، حسين را در كنارش نگريستم. از گرسنگى گريه مى كرد.

گفتم: اى دختر رسول خدا! مى بينم كه دست هايت از شدت كار و زحمت بسيار، زخمى شده است. آيا بهتر نيست انجام اين گونه كارها را به فضه ى خدمتگزار بسپارى؟

زهراى اطهر فرمود:

_ مى دانى سلمان، رسول اكرم صلى الله عليه و آله كارهاى خانه را ميان من و فضّه تقسيم كرده است. يك روز نوبت اوست و روز ديگر نوبت من. امروز، روزى است كه فضّه بايد استراحت كند!(1)

ص: 94

حجاب

مرد نابينايى به درِ خانه آمده بود و اجازه ى ورود مى خواست. فاطمه زهرا به سرعت خود را در پوششى، از آن مرد پوشيده داشت.

رسول خدا صلى الله عليه و آله كه در آن جا بود و ماجرا را ديد، فرمود:

_ چرا خودت را پوشيدى؟ اين مرد نابيناست، تو را نمى بيند؟!

حضرت زهرا عليهاالسلام پاسخ داد:

_ درست است پدر جان. امّا اگر او نمى بيند، من كه او را مى بينم. تازه او حسّ بويايى دارد و رايحه و عطر را استشمام مى كند.

در اين هنگام، رسول خدا صلى الله عليه و آله نگاه مهربانانه اى به دختر عزيزش كرد و گفت:

_ دخترم! گواهى مى دهم كه تو پاره ى تن منى.(1)

ص: 95

پرسش و پاسخ

يك بار، زنى نزد دختر داناى پيامبر صلى الله عليه و آله رفت و مسأله اى از او پرسيد. زهراى اطهر، پاسخش را داد. چيزِ ديگرى پرسيد. فاطمه عليهاالسلام با خوش رويى و با بيانى دل نشين جواب داد. زن باز هم سؤال ديگرى داشت. حضرت زهرا عليهاالسلام پاسخ آن پرسش را نيز داد.

آن زن، آن قدر سؤال كرد كه ديگر خودش خجالت كشيد ادامه بدهد. امّا فاطمه ى زهرا به او فرمود:

_ شرمنده مباش! هر چه مى خواهى بپرس. من خسته نمى شوم. تازه، خداوند در برابر هر پاسخى كه به تو مى دهم، آن قدر ثواب به من مى دهد كه اگر فاصله ى زمين تا آسمان را پر از مرواريد كنند، به آن نمى رسد!(1)

ص: 96

انار

در بستر بيمارى افتاده بود. همسرش بر بالين او نشست و گفت:

_ زهرا جان! هر چه دوست دارى بگو، تا برايت آماده كنم.

فاطمه عليهاالسلام لب از لب برنداشت. امام على عليه السلام اصرار كرد. زهرا عليهاالسلام چيزى درخواست نكرد. امام عليه السلام سوگندش داد. حضرت زهرا فرمود:

_ پدرم، به من سفارش كرده كه از شوهرت على، چيزى طلب نكن. شايد تهيّه ى آن برايش ممكن نباشد و نزد تو شرمنده شود. اين است كه من چيزى از تو نمى خواهم. امّا اكنون كه سوگندم دادى ناچارم بگويم كه اگر مى توانى برايم انارى تهيه كن.

امير مؤمنان على عليه السلام براى يافتن انار، از خانه بيرون آمد. در آن هنگام، انارهاى مكه تمام شده بود. گفتند براى فلان شخص، از طائف، مقدارى انار آورده اند. حضرت امير، به نزد او رفتند. گفت: همه ى انارها را فروخته ام. امام عليه السلام فرمودند حالا همه جا را خوب بگرد، شايد چيزى باقى مانده باشد. همسر مرد انار فروش گفت: «من يك دانه انار ذخيره كرده ام.» رفت و آن را آورد. على عليه السلام مبلغى بيش از قيمت آن انار، به مرد انار فروش داد و راهى خانه شد.

در بين راه، صداى ناله از داخل خرابه اى شنيد. به آن جا رفت. بيمارى

ص: 97

گوهر چهارم: حضرت امام حسن عليه السلام

در كنار ديوار باغ

هواى مدينه به شدت گرم بود. تندى آفتاب مثل نيزه بر بدن فرو مى رفت. هر ره گذر راهى مى جست تا از تابش سوزنده ى آفتاب كمى مصون باشد. او هم سايه ى ديوار باغى را گرفته بود و همراه آن پيش مى رفت! ناگهان نگاهش به رو برو دوخته شد. غلام سياهى در كنار ديوار نشسته بود، سفره اى پيش روى غلام گشوده بود. او از گرده نانى كه در سفره بود، لقمه اى مى خورد و لقمه اى هم به سگى كه در مقابلش ايستاده، مى داد!

امام مجتبى عليه السلام به آن غلام نزديك شد. سلام كرد و با تبسم به وى نگريست و گفت: نانت را به اين حيوان مى دهى، خودت گرسنه نمى مانى؟

غلام گفت: چه كنم آقا؟! ديدم اين جا ايستاده و به من نگاه مى كند. خجالت كشيدم كه نانم را تنها بخورم. تازه، من مى توانم بر گرسنگى صبر كنم، اما اين حيوان نمى تواند. سر و صدا به راه مى اندازد و بچه ها را مى ترساند!

امام دوم عليه السلام پس از تحسين و تشويق غلام، از او پرسيدند:

_ حالا تو، در اين جا چه مى كنى؟

غلام پاسخ داد:

ص: 101

درخت خرما

با گروهى از مردان در راه بود... آنان به قصد انجام حج عمره، راه مى پيمودند. براى استراحت در محلى فرود آمدند كه در آن، چندين درخت خرما وجود داشت. درخت ها از بى آبى كاملاً خشك شده بودند. زير يكى از آن درخت ها، فرشى گستردند و بر روى آن نشستند.

يكى از همراهان امام حسن عليه السلام نگاهى به درخت انداخت و گفت:

_ اگر اين درخت خشك نشده بود، مى توانستيم از ميوه اش بخوريم!

امام مجتبى، با لبخند به او فرمودند: گويا هوس خوردن خرما كرده اى؟!

گفت:

_ همين طور است، آقا.

امام حسن عليه السلام دست به سوى آسمان بلند كرد و دعايى خواند. به ناگاه همراهان امام ديدند كه درخت خشك، كاملاً سبز شد و خرماهاى تازه، بر روى شاخه هاى آن پديدار گرديد!

يكى از كسانى كه در آن جمع بود، فرياد برآورد كه:

_ به خدا، جادو كرد!

امام مجتبى عليه السلام خطاب به او فرمودند:

ص: 103

سخن رانى

حضرت، هنوز كودك بود. فاطمه ى زهرا عليهاالسلام مى ديد پسرش بالش ها را كنار و روى هم مى گزارد و منبرى مى سازد. آن وقت روى آن مى نشيند و خطابه مى خواند.

مادر به او مى گفت:

_ به به! چه قدر خوب سخن مى گويى عزيزم. چه نيكو به ستايش پروردگار مى پردازى. چه فصيح و بليغ سخن مى رانى!

حضرت حسن عليه السلام به اين ترتيب، هر روز شيرين تر و زيباتر از روز گذشته به ايراد سخن مى پرداخت. اين مسأله از اسرار بود و جز مادر و برادر و خواهرش هيچ كس نمى دانست كه حسن عليه السلام در خانه تمرين سخن رانى مى كند.

سرانجام يك روز حضرت زهرا عليهاالسلام اين راز را با همسرش امام على عليه السلام در ميان گذاشت و از آن حضرت پرسيد:

_ آيا نمى خواهى پاى منبر فرزندت حسن بنشينى؟

على عليه السلام ابراز اشتياق كرد و افزود:

_ فردا من در گوشه اى پنهان مى شوم، تا با ديدن من دست از ايراد خطابه برندارد.

ص: 105

مصلح

حضرت حسن عليه السلام در پيش روى مادر، سرگرم بازى بود، رسول خدا صلى الله عليه و آله

به خانه آمد و به نوه اش نگريست. آن گاه خطاب به دخترش فاطمه عليهاالسلام فرمود:

_ خداوند تبارك و تعالى، در آينده به وسيله ى همين پسرت، ميان دو گروه از مسلمانان، صلح و آرامش برقرار خواهد كرد.(1)

ص: 107

رعايت نوبت

حسن و حسين عليه السلام كوچك بودند. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در خانه مشغول استراحت بود. حضرت حسن مجتبى عليه السلام تقاضاى آب كرد.

پيامبر اكرم عليه السلام به دليل علاقه اى كه به حسن عليه السلام داشت بلند شد، مقدارى شير دوشيد و ظرف شير را به دست حسن داد. در اين هنگام حسين عليه السلامنيز به سوى آن دو دويد و هر چه تلاش كرد تا پدربزرگش كاسه ى شير را از برادرش حسن بگيرد و به او بدهد، موفق نشد!

حضرت فاطمه عليهاالسلام كه شاهد اين ماجرا بود، رو به پدر كرد و پرسيد:

_ پدر جان! مگر حسن را بيشتر دوست مى داريد؟!

رسول خدا صلى الله عليه و آله نگاه مهربانش را از كودكان برگرفت، به چهره ى فاطمه عليهاالسلامنگريست و پاسخ داد:

_ نه دخترم! چون او اوّل آب خواسته بود، مى خواستم نوبت را رعايت كرده باشم.(1)

ص: 108

لباس نو

شب عيد بود، حسن و حسين، مثل همه ى كودكان ديگر دوست داشتند لباس نو بپوشند. آن دو، خواسته ى خودشان را با مادرشان در ميان گذاشتند. حضرت فاطمه عليهاالسلام به آنان فرمود:

_ فرزندانم! لباس هاى شما پيش خياط است ؛ وقتى آن ها را آورد، به شما خبر مى دهم.

... پاسى از شب گذشت. ناگهان صداى درِ خانه به گوش رسيد. حضرت زهرا عليهاالسلام در را گشود. مردى با ابهت پشت در بود. آن مرد بسته اى را به حضرت فاطمه داد و بازگشت. هنگامى كه دختر پيامبر صلى الله عليه و آله آن بسته را باز كرد، با شگفتى فراوان در ميان آن، لباس ها و كفش هايى براى كودكان خود يافت.

فاطمه ى زهرا عليهاالسلام بچه ها را از خواب بيدار كرد و لباس ها را بر آنان پوشانيد. حسن و حسين با خرسندى زياد، از مادرشان تشكر كردند.

لحظاتى بعد، رسول خدا صلى الله عليه و آله به خانه ى فاطمه وارد شد و بى درنگ سر و روى حسنين را غرق بوسه كرد. آن گاه از دخترش پرسيد:

_ فاطمه جان! آن خياط را ديدى، مگر نه؟

حضرت فاطمه پاسخ داد:

ص: 109

گريه!

مثل ابر بهار گريه مى كرد. اطرافيان پرسيدند:

_ اى فرزند رسول خدا! قدر و منزلت تو در پيشگاه خداوند، بر كسى پوشيده نيست. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله بارها از شما تمجيد كرده و مهر و علاقه ى خودش را به شما نشان داده است. بيست بار با پاى پياده به حج رفته ايد، سه بار همه ى دارايى خودتان را در راه رضاى خدا بخشيده ايد و از فضايل بى شمارى برخورداريد. سبب گريه ى شما، آن هم در بستر مرگ چيست؟

امام حسن عليه السلام نگاه مهربانانه اى به آنان افكند و فرمود:

_ ياران! گريه ى من براى دو چيز است: يكى سختى ايستادن در پيشگاه خداوند در روز قيامت و ديگرى دورى و جدايى دوستان!(1)

ص: 111

درخواست مكتوب

_ حاجتى دارم، آقا!

_ خواسته ات را بنويس و به ما بده.

مرد، حاجت خود را بر روى كاغذى نوشت و به دست امام مجتبى عليه السلام داد. حضرت نامه را كه خواند، دستور داد دو برابر آن چه را كه آن مرد طلب كرده بود، به وى بدهند.

يكى از كسانى كه شاهد اين ماجرا بود، با شگفتى گفت:

_ اى پسر رسول خدا! اين نامه عجب بركتى براى او داشت!(1)

ص: 112

مزد دشنام

يك روز امام مجتبى عليه السلام سواره از راهى مى گذشت. مردى شامى بر سر راه آن حضرت ايستاد و فحش و ناسزاى زيادى به ايشان داد! وقتى كه حرف هايش تمام شد، امام حسن عليه السلام رو به او كرده و به وى سلام داد! آن گاه لبخندى بر چهره اش نقش بست و افزود:

_ گمان مى كنم در اين جا غريبى مرد! اين طور نيست؟

به هر حال اگر از ما چيزى بخواهى به تو خواهيم داد. اگر گرسنه اى سيرت مى كنيم. اگر برهنه اى مى پوشانيمت. اگر نيازى دارى، بى نيازت مى كنيم. اگر از جايى رانده شده اى پناهت مى دهيم و اگر حاجتى داشته باشى، آن را برآورده مى كنيم. هم اكنون بيا و مهمان ما باش. تو تا هنگامى كه در اين جا هستى، مهمان مايى...

مرد شامى با ديدن اين همه دلجويى و محبّت و نوازش از سوى امام عليه السلام به گريه افتاد و گفت:

_ شهادت مى دهم كه تو خليفه ى خدا در زمين هستى. و خداوند بهتر مى داند كه مقام خلافت و رسالت را در كجا قرار بدهد. من پيش از اين دشمنى تو و پدرت را به سختى در دل داشتم. امّا اكنون تو را محبوب ترين خلق خدا مى دانم...

مرد شامى، از آن پس، از دوستان و پيروان امام عليه السلام به شمار آمد و تا زمانى كه در مدينه به سر مى برد، هم چنان مهمان آن بزرگوار بود.(1)

ص: 113

دسته گل

_ چه دسته گل زيبايى تهيه كرده اى! مى خواهى آن را به چه كسى بدهى؟

_ قصد دارم آن را به پيشگاه حضرت حسن عليه السلام پيشكش كنم.

كنيز امام عليه السلام، پس از اين گفت و گو با شتاب خودش را به امام حسن عليه السلام

رسانيد و دسته گل را تقديم كرد. حضرت، با مهربانى نگاهى به او كردند و در حالى كه لبخندى ملايم سيماى ملكوتى ايشان را زيباتر مى نمود، فرمودند: «تو را آزاد كردم!»

شخصى كه در آن جا حضور داشت با تعجب پرسيد: امام! چرا چنين كرديد؟

حسن بن على عليه السلام فرمود: خدا، ما را چنين تربيت كرده است. آن گاه اين آيه را خواند:

«چون هديه اى به شما دادند، به نيكوتر _ از آن _ پاسخ گوييد.»(1)

ص: 114

ناسزا

«مروان بن حكم» با جسارت تمام، به امام حسن عليه السلام ناسزا گفت.

امام عليه السلام نه دشنام داد و نه بر آشفت، بلكه به آرامى خطاب به او فرمود:

_ تو را به خاطر اين بى احترامى، تنبيه نمى كنم. اگر آن چه گفتى، راست باشد ؛ خداوند عالم پاداش راستگويى تو را خواهد داد و اگر دروغ باشد، كيفر دروغت را خواهد داد. [اين را بدان كه] عذاب و عقاب خداوند، از [تنبيه] من سخت تر و دشوارتر است!(1)

ص: 115

دعوت

_ آقا! بياييد با ما چيزى بخوريد!

اين دعوت گروهى از كودكان بود كه در رهگذر مشغول بازى كردن بودند. آن ها تا چشم شان به امام مجتبى عليه السلام افتاد، آن حضرت را به ميهمانى خود فراخواندند.

امام حسن عليه السلام بى درنگ به جمع كودكان پيوست و با آن ها غذا خورد. بعد هم، آن بچه ها را به خانه ى خود دعوت كرد و به آنان غذا و لباس نو هديه داد. با اين همه، امام عليه السلام فرمود:

_ بخشش اين بچه ها بيش تر از من بود. آن ها، هر چه داشتند به من دادند، در حالى كه من بخشى از آن چه را داشتم، به آنان دادم!(1)

ص: 116

ادب و تواضع

يك روز، امام حسن عليه السلام در محلى نشسته بود. هنگامى كه مى خواست برود، مرد فقيرى وارد شد و نزد آن حضرت نشست. امام مجتبى عليه السلام به مرد فقير خوش آمد گفت و با وى ملاطفت و مهربانى كرد. آن گاه به او فرمود:

_ اى مرد! هنگامى تو اين جا نشستى كه من آماده ى برخاستن و رفتن بودم. آيا اكنون چنين اجازه اى به من مى دهى؟

مرد فقير گفت: آرى. اى پسر رسول خدا!

امام، آن جا را ترك كرد. در حالى كه بهترين خاطره ى تواضع و ادب را در آن محل، باقى گذاشت!(1)

ص: 117

پيرزن

عبداللّه بن جعفر، سرى تكان داد و گفت: متأسفانه آذوقه ى سفرمان تمام شده است! درست است كه به زيارت خانه ى خدا مى رويم ولى با شكم گرسنه و تشنه كه نمى شود به سفر ادامه داد.

عبداللّه در ركاب امام حسن عليه السلام و امام حسين عليه السلام بود، كه اين اتفاق برايشان افتاد. اندكى پس از اين، خيمه اى از دور ديده شد. مسافران بدان سو رفتند... در خيمه، پيرزنى تنها نشسته بود. كمى آب از وى طلبيدند. امّا او به جاى آب، به آنان شير داد. آن وقت تنها بزغاله يا گوسفندى را كه داشت سر بريد و غذايى براى مهمانان خود تهيه كرد.

... به هنگام خداحافظى، امام دوم عليه السلام به پيرزن فرمودند: اگر توانستى به مدينه بيا، تا اين پذيرايى خوب تو را جبران كنيم...

مدت ها گذشت، يك بار گذار پيرزن به مدينه افتاد. او سراغ خانه ى امام را گرفت و به نزد آن بزرگوار رفت. پيشواى دوم، هزار گوسفند و هزار دينار طلا به او بخشيدند. آن گاه كسى را همراهش كردند تا وى را به نزد امام حسين عليه السلام ببرد.

ص: 118

اسب خوب

يكى از شاعرانى بود كه پيش تر امام مجتبى عليه السلام را مذّمت كرده بود. آن روز وقتى امام را سوار بر اسب ديد، رو به آن حضرت كرد و گفت:

_ يا حسن! چه اسب خوبى دارى.

امام حسن عليه السلام تا اين حرف را از شاعر شنيد، پاى از ركاب كشيد. از اسب فرود آمد. و افسار آن را به دست شاعر داد و با لحنى مهربان و لبخندى مليح فرمود:

_ بيا بگير! اسبم را به تو بخشيدم!(1)

ص: 120

بهترين هديه

_ آقا! اين هديه را براى شما آورده ام. قابلِ شما را ندارد!

تبسمى شيرين بر لب هاى امام مجتبى عليه السلام نقش بست. هديه ى مرد را پذيرفت و فرمود:

_ آيا مى خواهى در برابر هديه ات هزار درهم به تو بدهم و هديه ات را بيست برابر كنم، يا اين كه بابى از دانش را براى تو بگشايم تا به وسيله ى آن شيعيان ضعيف روستاى خودت را از دست گفته ها و وسوسه هاى دشمنان خاندان ما، رهايى بخشى؟

مرد، پاسخ داد:

_ نه آقا! من باب علم را انتخاب مى كنم.

او مسايلى چند را فراگرفت و به روستاى خود بازگشت و با بهره گيرى از آن چه از امام عليه السلام آموخته بود، توانست بر دشمنان، غلبه يابد. وقتى كه دوباره به نزد امام حسن عليه السلام برگشت، آن بزرگوار به او فرمودند:

هيچ كس هم چون تو، سود نبرد و همانند تو سرمايه اى به دست نياورد. تو، نخست دوستى خدا را به دست آوردى. دوم دوستى پيامبر صلى الله عليه و آله و على عليه السلامنصيب تو شد. سوم دوستى اهل بيت رسول خدا و ائمه ى هدى از آن تو شد. چهارم دوستى فرشتگان و پنجم دوستى برادران مؤمن خود را به چنگ آوردى. به تعداد هر مومن و كافرى، پاداشى دارى كه هزار برابر بهتر از دنياست. بر تو گوارا باد!(1)

ص: 121

اجابت دعا

_ خدايا فلان مقدار پول برايم برسان!

اين سخن مردى بود كه در كوچه به گوش امام حسن عليه السلام رسيد. آن حضرت، پس از شنيدن دعاى مرد، به خانه رفت و همان مقدارى را كه او از خدا مى خواست، براى وى فرستاد.

مرد، كه دعايش مستجاب شده بود، لبخندى زد و بسيار شادمان شد!(1)

ص: 122

ضيافت

آن روز امام حسن مجتبى عليه السلام از راهى مى گذشت. چشمش به جمعى از گدايان افتاد. آن ها لباس هايى ژنده بر تن داشتند، روى زمين نشسته بودند و پاره هايى چند از نان خشك در پيش رو داشتند و مشغول خوردن بودند. هنگام عبور امام از آن جا، چند تا از گداها گفتند: آقا بفرماييد!

امام دوم عليه السلام از اسب فرود آمد و فرمود: خدا متكبران را دوست نمى دارد. آن گاه با آنان نشست و از غذاى شان تناول كرد. امّا از بركت وجود آن بزرگوار، چيزى از غذاى آن ها كم نشد! آن وقت، حضرت آنان را به ميهمانى دعوت كرد. امام به ميهمانان خود غذايى خوب و لباس هايى ارزشمند داد.(1)

ص: 123

خاطره

_ بسيار خوب، «نجيح»، داشتى تعريف مى كردى...

_ بله. همين كه به نزد امام مجتبى عليه السلام رسيدم، ديدم آن حضرت غذا مى خورد. در اين موقع، سگى آمد و در پيش روى آن حضرت ايستاد. خوب كه نگاه كردم ديدم امام حسن عليه السلام يك لقمه غذا خود مى خورد، يك لقمه هم به آن سگ مى دهد. با تعجب گفتم: يا بن رسول اللّه اين چه كارى است كه مى كنيد؟ اجازه بدهيد اين سگ را از اين جا دور كنم.

_ آيا امام اين اجازه را به تو دادند، نجيح؟

_ هرگز! و فرمودند: نه! اين كار را نكن! چون دوست ندارم كه جان دارى به من بنگرد، در حالى كه دارم غذا مى خوردم، و چيزى به او ندهم. بگذار باشد، وقتى كه سير شد خودش مى رود!(1)

ص: 124

سهم زن و فرزند

آن روز، مردى ميهمان حضرت شده بود كه از قيافه و شكل زيبايى برخوردار نبود. به هنگام غذاخوردن هم با حرص و شتاب فراوان، چيزى مى خورد.

امام مجتبى عليه السلام با ديدن او و غذا خوردنش اظهار خرسندى كرد و با تبسم از او پرسيد:

_ ببينم اى مرد! آيا زن دارى يا مجرّدى؟

مرد پاسخ داد:

_ زن دارم.

_ خداوند چند فرزند به تو داده است؟

_ هشت دختر دارم كه من از همه ى آن ها زيباترم، اما آن ها همه از من پرخورترند!

امام حسن مجتبى عليه السلام در حالى كه لبخند شيرينى چهره اش را زيباتر و مهربان تر جلوه مى داد، ده هزار درهم به آن مرد بخشيد و به او فرمود:

_ بيا بگير! اين هم سهم تو و همسر و دخترانت!(1)

ص: 125

در پيش گاه حق

هنگامى كه امام حسن عليه السلام وضو مى ساخت، رنگ از چهره اش مى پريد و بدنش به شدت مى لرزيد. وقتى علّت را از آن حضرت جويا مى شدند، مى فرمود:

كسى كه مى خواهد به نزد پروردگار برود و به بندگى او قيام كند، شايسته است كه چنين حالتى داشته باشد.

هنگامى هم كه آن حضرت به مسجد مى رفت، همين كه به در مسجد مى رسيد، سر به سوى آسمان بلند مى كرد و مى فرمود:

_ اى خداى مهربان! اين ميهمان تو، در درگاه تو ايستاده است. اى پروردگار نيكوكار! بنده ى خطاكار به نزد تو آمده است. پس اى كريم بزرگوار، به نيكى هاى خويش، از كارهاى زشت و ناستوده ى من، درگذر!(1)

ص: 126

گوهر پنجم: حضرت امام حسين عليه السلام

بخشش

_ اى پسر پيامبر! اى حسين بن على! مردى باديه نشينم. هزار دينار وام گرفته ام امّا توان اداى آن را ندارم. آبرويم در خطر است و نمى دانم چه كنم. با خودم گفتم پيش چه كسى بروم كه از شما بخشنده تر باشد. اين است كه به در خانه ى شما پناه آورده ام! امام حسين عليه السلام با چهره اى گشاده و لبى خندان، مرد عرب را مورد خطاب قرار داده و فرمودند:

_ برادرم! بخشش در برابر ارزش است. هم اينك من سه مسأله از تو مى پرسم. هرگاه يك سؤال را پاسخ گفتى يك سوم بدهى تو را مى پردازم. اگر دو مسأله را جواب دادى، دو سوم آن را دريافت مى كنى و چون پاسخ هر سه سؤال را دادى تمام آن مبلغ را به تو خواهم داد.

مرد عرب، پا به پا كرد و بريده بريده گفت: يابن رسول اللّه ... چطور مى شود... چطور مى شود كه شخصى مانند شما... از كسى مثل من چيزى بپرسد... حال آن كه شما از خانواده ى علم و فضيلت و كمال هستيد؟

امام عليه السلام به آرامى فرمودند: رسول خدا مى فرمودند از هر كسى به اندازه ى معرفتش چيزى خواسته مى شود.

اعرابى گفت: هر طور صلاح است... بپرسيد. اگر دانستم پاسخ مى گويم و اگر ندانستم، از شما فرامى گيرم.

حضرت سيدالشهدا عليه السلام فرمودند:

ص: 129

جايزه

_ ببخشيد برادر، شما معلّم فرزند امام عليه السلام هستيد؟

_ امام حسين را مى گوييد؟

_ بله. ايشان را مى گويم.

_ درست است، من به يكى از فرزندان ايشان درس مى دهم.

_ بسيار خوب، آقا اين جايزه را براى شما فرستاده اند.

_ براى من؟ اين جايزه ى ارزشمند را براى من فرستاده اند؟

_ آرى برادر. اين هديه را امام حسين عليه السلام به پاس اين كه «سوره ى حمد» را به فرزندانتان آموخته ايد، به شما مى دهند.

مرد، آن جايزه ى متبرك را بوسيد و در حالى كه بسيار شادمان به نظر مى رسيد، گفت:

_ سلام مرا به مولايم برسانيد و بابت اين جايزه ى اهدايى، صميمانه از ايشان تشكر كنيد!(1)

ص: 131

هفتمين بار

تازه زبان باز كرده بود، كه نزد پدربزرگ آمد. هنگام اداى نماز فرا رسيد. در كنار جدّ خويش ايستاد تا هم چون وى نماز بگزارد.

پيامبر اكرم عليه السلام شش بار تكبير گفت، امّا نوه اش حسين عليه السلام قادر به گفتن «اللّه اكبر» نبود... سرانجام در هفتمين بار، زبانش به تكبير گشوده شد... و اين سنّت _ هفت بار اداى تكبير در آغاز نماز _ از روزگار كودكى حسين عليه السلامبراى پارسايان نماز گزار، به يادگار ماند.(1)

ص: 132

جست و خيز كودكانه

مردى به نام يعلى عامرى يك روز در خدمت پيامبر بود. ساعتى كه گذشت بلند شد و خداحافظى كرد و از خانه خارج شد. توى كوچه چشمش، به چند بچه افتاد كه با هم بازى مى كردند. حسين عليه السلام نيز در ميان آن ها بود. يعلى عامرى براى دقايقى غرق تماشاى بچه ها و بازى شيرين آن ها شد. در همين اثنا، پيامبر خدا صلى الله عليه و آله همراه با تنى چند از ياران خويش از خانه بيرون آمدند. رسول اكرم صلى الله عليه و آله همين كه چشمش به حسين عليه السلام افتاد، از اصحاب فاصله گرفت، به طرف نوه اش رفت و دست هايش را گشود تا كودك را در آغوش بگيرد. امّا حسين خنده كنان از اين طرف به آن طرف مى دويد و محمد صلى الله عليه و آله نيز خندان و شادمان در پى او روان بود. پيامبر صلى الله عليه و آلهسرانجام كودك را در آغوش گرفت، دستى به زير چانه ى نوه اش و دستى بر پشت گردن او نهاد. آن گاه لب و صورت طفل را غرق بوسه كرد!(1)

ص: 133

هديه ى مهر

آن روز پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله حسن و حسين عليهماالسلام را مى بوسيد. شخصى به نام «اقرع بن حابس» رفتار آن حضرت را با كودكان ديد و به آن بزرگوار عرض كرد:

_ يا رسول اللّه ! من ده فرزند دارم، ولى تاكنون هيچ كدام از آن ها را نبوسيده ام!

حضرت محمد صلى الله عليه و آله نگاه معنى دارى به «اقرع» انداختند و فرمودند:

_ اگر خداوند ريشه ى رحمت و شفقت را از قلب تو بيرون آورده است، مى گويى من چكار كنم؟!(1)

ص: 134

سواران خوب

همين كه آن دو وارد شدند، پيامبر گرامى به احترام شان از جاى برخاست و به انتظار ايستاد. بچه ها هنوز در راه رفتن كاملاً توانا نبودند. لحظاتى چند گذشت، امّا آن ها به پيامبر نرسيده بودند. رسول اكرم كه قلبش در گرو محبّت بچه ها بود، تاب نياورد، خود به طرف حسن و حسين عليه السلام پيش رفت. آغوش گشود و آن ها را در بغل فشرد! سپس آنان را بر دوش خود سوار كرد و به راه افتاد. بعد هم به نوه هاى عزيزش فرمود:

_ بچه ها! چه مركب خوبى داريد، و چه سواره هاى خوبى هستيد!(1)

ص: 135

دوست

روزى رسول خدا صلى الله عليه و آله در حضور مردم، دست حسينش را گرفت، و فرمود:

_ اى مردم! اين حسين پسر على بن ابى طالب است. او را بشناسيد. سپس افزود:

_ سوگند به آن كه جانم در دست اوست، كه حسين در بهشت است و دوستان او در بهشتند، و دوستان دوستانش نيز بهشتى هستند!

پس از آن، پيامبر سر به آسمان بلند كرد و گفت:

_ اى پروردگار من! من حسين را دوست مى دارم. تو هم او را دوست بدار!(1)

ص: 136

محبّت

از ابوذر روايت شده است كه گفت:

_ بارها رسول گرامى را ديدم كه امام حسين عليه السلام را مى بوسيد و در همان حال مى فرمود:

_ هر كه حسن و حسين، و فرزندان آن ها را با اخلاص، دوست داشته باشد، آتش جهنم به او نخواهد رسيد، گرچه گناهانش به اندازه ى ريگ هاى بيابان باشد، مگر اين كه گناهى داشته باشد كه وى را از ايمان خارج نمايد!(1)

ص: 137

سجده

بارها اتفاق مى افتاد كه حضرت حسين عليه السلام جست و خيز كنان، به سوى پيامبر مى شتافت و در حالى كه آن بزرگوار در حال سجده بود، بر پشت وى سوار مى شد! پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در حالى كه دستى بر زانو و دست ديگر بر كمر كودكِ دخترش مى گرفت سر از سجده بر مى داشت و به همان گونه نمازش را به پايان مى رساند.(1)

ص: 138

سخنان ناتمام

آن دو كودك، لباس هاى قرمزى پوشيده بودند و در حالى كه مى دويدند _ افتان و خيزان _ به مسجد وارد شدند. مردى بزرگ بر منبر خطبه مى خواند. او ناگهان سخنان خود را قطع كرد و پايين دويد. آن بزرگ كه كسى جز پيامبر خدا صلى الله عليه و آله نبود، به سوى حسن و حسين شتافت. آن ها را در آغوش كشيد و نزد خود نشاند. سپس فرمود: خداى متعال راست گفته است كه: «انّما اموالكم و اولادكم فتنه» وقتى چشمانم به اين بچه ها افتاد كه به زمين مى افتند و بر مى خيزند و مى دوند، تاب نياوردم تا اين كه آن دو را در بغل گرفتم.(1)

ص: 139

عيادت

_ چطورى اسامة بن زيد؟ ان شاءاللّه كه حالت خوب است؟

_ از بركت دعاى شما بهترم آقا. امّا...

_ امّا چه اسامه؟

_ يا حسين بن على! از آن بيم دارم كه تهيدستى و نادارى، مرا به كام مرگ بكشد و توفيق اداى قرض هايم را پيدا نكنم.

_ اين كه غصه اى ندارد. من بدهى هاى تو را خواهم پرداخت!

_ ولى آقا... بدهى هاى من خيلى زياد است.

_ نگران نباش، هر چه مى خواهد باشد.

_ تازه من مى خواهم در زمان حيات خويش، همه ى قرض هايم را بدهم.

_ گفتم كه، دلشوره نداشته باش. من به همين زودى _ و در زندگى تو _ همه ى بدهى هايت را مى پردازم!...(1)

ص: 140

ميهمانى

_ آقا! بفرماييد!

اين صداى گروهى از تهيدستان شهر بود كه بر روى عباهاى پهن شده خود نشسته بودند و پاره نان هاى خشكى را مى خوردند. آن ها وقتى ديدند كه حضرت امام حسين عليه السلام دارد از نزديك شان عبور مى كند، آن بزرگوار را به خوردن غذايى كه داشتند تعارف كردند.

امام عليه السلام در كنار آنان نشست و شروع به خوردن كرد. سپس فرمود: مى دانيد؟ خداوند متكبران را دوست ندارد. بعد هم افزود: بسيار خوب! من دعوت شما را پذيرفتم. اكنون نوبت شماست كه دعوت مرا اجابت كنيد.

مردان فقير هم پذيرفتند و همراه با امام حسين عليه السلام به خانه ى ايشان رفتند. امام دستور داد آن چه در خانه موجود است براى ميهمانان بياورند. چنين كردند. و به اين ترتيب حضرت حسين عليه السلام ضمن پذيرايى گرمى كه از ميهمانان خود به عمل آورد، درس تواضع و انسان دوستى و محبت را نيز به همگان آموخت.(1)

ص: 141

نشانه

_ مى دانى شعيب بن عبدالرحمن خُزاعى چه گفت؟

_ بگو تا بدانم!

_ مى گفت همين كه آقا به شهادت رسيدند، كسانى بر پشت آن بزرگوار آثار پينه ديدند...

_ آثار پينه؟

_ آرى. و به همين جهت علت را از فرزندشان سجّاد پرسيدند.

_ ايشان چه پاسخى داده بودند.

_ فرموده بودند: اين پينه ها اثر كيسه هاى غذايى است كه پدرم شب ها بر دوش مى گرفت و براى زنان شوى مرده و كودكان يتيم و بى سرپرست و فقرا و محرومين مى برد.(1)

ص: 142

مفاخره

يك روز رسول گرامى اسلام عليه السلام نشسته بود و حضرت على بن ابيطالب نيز در حضور آن بزرگوار بود. در اين هنگام، حضرت حسين عليه السلام كه بيش از شش سال نداشت وارد شد. حضرت پيامبر، او را گرفتند و ميان دو چشم و لبانش را غرق بوسه كردند. امام على به پيامبر عرض كرد.

_ اى رسول خدا! آيا حسين مرا دوست مى داريد؟

_ چگونه او را دوست نداشته باشم؟! او پاره ى تن من است.

_ مرا بيشتر دوست داريد يا حسينم را؟

حسين عليه السلام كه اين سؤال را شنيد، رو به پدر كرد و گفت:

_ هر يك از ما كه شرف _ حسب و نسب _ او عالى تر باشد، نزد پدربزرگ عزيزم گرامى تر و دوست داشتنى تر است!

على عليه السلام نگاهى به فرزندش انداخت و گفت:

_ ببينم، حسين جان! آيا حاضرى با من مفاخره كنى؟

_ اگر شما اجازه بدهيد، آرى.

امير مؤمنان، شروع كرد به بر شمردن والايى هاى خويش: منم حيدر، پسر عم پيامبر خدا، وزير حضرت مصطفى و...

پيامبر گرامى به حسين فرمود: آن چه شنيدى گوشه هاى بسيار

ص: 143

پى نوشتها

1 _ فروغ ابديت، جعفر سبحانى، ج1، ص395.

2 _ سيرة النبى، سرچشمه زندگى، آيه اللّه موسوى جزائرى، ص16 به نقل از سيره ابن هشام، ص 126.

3 _ داستان هاى شنيدنى از چهارده معصوم عليهم السلام، محمد محمدى اشتهاردى، ص16، به نقل از كحل البصر، ص103.

4 _ سيرة النبى، ص20، به نقل از بحارالانوار، ج6، ص92.

5 _ فروغ ابديت، جعفر سبحانى، ج1، ص152 _ سيره حلبى، ج1،ص156.

6 _ فروغ ابديت، ج1، ص365، به نقل از بحارالانوار، ج19، ص108.

7 _ سيرة النبى، سرچشمه زندگى، ص26.

8 _ فروغ ابديت، ج1، ص203، به نقل از تاريخ طبرى، ج2، ص211 _ كامل، ج2، ص37.

9 _ مكارم الاخلاق، ج1، ص183.

10 _ سيرة النبى، سرچشمه ى زندگى، ص44.

11 _ قصه هاى چهارده معصوم عليهم السلام، مهدى آذرى يزدى، ص41 به نقل از نمونه معارف اسلام، على فصيحى، ج3، ص226.

ص: 145

كتابنامه

1 _ آذرى يزدى مهدى، قصه هاى چهارده معصوم عليهم السلام، تهران، چاپ پنجم، 1368.

2 _ آل ياسين شيخ راضى، صلح امام حسن عليه السلام پرشكوه ترين نرمش قهرمانانه تاريخ،ترجمه مقام معظم رهبرى، انتشارات آسيا، تهران، 1348.

3 _ اكبرى محمد رضا، قصه هاى تربيتى چهارده معصوم عليهم السلام، پيام عترت، بى جا، چاپ اوّل، 1377.

4 _ رهبر محمد تقى، سرچشمه نور، مركز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامى، تهران، چاپ اوّل، 1368.

5 _ سبحانى جعفر، فروغ ابديت، قم، مركزمطبوعاتى دارالتبليغ اسلامى، 1351.

6 _ سليم بن قيس، اسرار آل محمد صلى الله عليه و آله، قم، بى نا، بى تا.

7 _ عطاردى عزيزاللّه ، ترجمه اعلام الورى باعلام الهدى امين الاسلام طبرسى، كتاب فروشى اسلاميه، تهران، 1398.

8 _ عمادزاده اصفهانى، زندگى چهارده معصوم عليهم السلام، ناشر مؤلف، تهران، 1348.

9 _ فاضل جواد، چهارده معصوم عليهم السلام، كانون معرفت، تهران، 1344.

10 _ فريد مرتضى، الحديث، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، تهران، چاپ اوّل، 1365.

11 _ قمى شيخ عباس، ترجمه بيت الاحزان، كتاب فروشى اسلاميه، تهران، چاپ ششم، 1356.

12 _ قمى، شيخ عباس، منتهى الآمال، تهران، كتاب فروشى اسلاميه، 1338.

ص: 151